رمزگشایی لوح سفالی کشف شده از محوطة اسلامی شادیاخ نیشابور

نمادها در دورة اسلامی نسبت به دوره های پیش از اسلام کارکرد گسترده تری یافتند. دلیل این امر شاید تغییر مذهب و نگرش آیینی بود که در جهان اسلام اتفاق افتاد. در دورة  سلجوقیان، که یکی از گهربارترین دوره های رونق علم، هنر و اقتصاد در ایران بوده است، علم نجوم نیز بسیار پیشرفت کرد، به طوری که تأثیر آن را بر بسیاری از هنرهای این دوران می توان دید. این مقاله به بررسی یک سند سفالی منحصربه فرد مربوط به دوران سلجوقی مزین به نقوش انسانی و جانوری در ارتباط با مفاهیم نجومی می پردازد. این لوح که در کاوش های باستان شناسی اخیر (1379-1384) شادیاخ نیشابور به سرپرستی رجبعلی لباف خانیکی به دست آمده است یکی از عجیب ترین یافته ها در زمینة نجومی و یکی از مهم ترین اسناد دوران سلجوقی در ارتباط با اتمام پدیدة خورشیدگرفتگی است. این مقاله در پی پاسخ به دو پرسش است: - نقوش به کار رفته در لوح سفالی مکشوف چه کارکردهای مفهومی و آیینی داشته اند؟ - کاربرد لوح سفالی به دست آمده در زمان مورد نظر چه بوده است؟ هدف کلی پژوهش بررسی نقوش مفهومی به کاررفته در لوح سفالی و تحلیل و تطبیق آن ها با نقوش مشابه است و روش تحقیق به صورت تحلیلی و استقرایی است و شیوة  گردآوری مطالب میدانی (رجوع به اصل اثر) و کتابخانه ای است. به نظر می رسد این لوح سفالی نشانه های نمادینی جهت اتمام پدیدة خورشیدگرفتگی دارد و در ریختگری فلزات کاربرد داشته است.